Marcel Proust - Swann'ların Tarafı (Kayıp Zamanın İzinde, #1)

Ne yapsam, nereden başlasam şimdi ben. Söyleyecek çok şey var ama hepsini bir anda söylemek istediğim için hiçbirini becerip söyleyemiyorum. Allah'ım, sen aklıma mukayyet ol.

Kitap okumak nedir, bundan tat alınır mı gerçekten, edebi değer dediğimiz ne ola ki... Sanırım müthiş bir yolculuğa adım atmış oldum Swann'ların Tarafı'nı bitirerek. Çünkü bilen bilir, Kayıp Zamanın İzinde Marcel Proust'un ömürlük eseri. 7 cilt toplamda. Binlerce sayfa ediyor haliyle. Daha giriş sayfasında belli ediyor kendisini, kalitesini, ne ile karşı karşıya olduğumuzu. Gerçekten acayip bir yetenek mi demeli, başka ne denir bilemiyorum. Sayfalarca, uzun uzun herhangi bir konuyu en ince detayına kadar anlatmış adam. Tuhaf yanı sıkılmadım da hiç okurken, bilakis o kadar keyif aldım ki anlatamam. Tamam tamam, bir deneyeceğim.

En başta tüm kitabın bir anı(lar zinciri) olması bana şunu düşündürdü: hiç yaşanmamış bir geçmiş yaratıp bunu en ince ayrıntısına kadar anlatabilmek nasıl bir şeydir? İnsan olan der ki işte o vakitler şurası şöyleydi, burası böyleydi, şurda şu vardı, burda bu. Halının desenine, bulutların şekline kadar detay verilmez ki (verilemez anlamında). Vay arkadaş yaa...

Saf edebiyat olarak etiketledim ben bu kitabı, kim ne derse desin.

Paragraf uzunluğunda cümlelerden oluşuyor kitabın çoğunluğu. Ama öyle cümleler ki, yani kendi içlerinde ve genelde o kadar tutarlılar ki histerik bir şekilde güldüğüm zamanlar oldu okurken. Be adam, bir yerde de yanlış yaz, sonunu getireme diye bir muhalefete giriştim yer yer. Çekememezlik çok kötü, siz yapmayın.

Sonra şunu fark ettim. Ben bir yazar olsam pek tabii ki kendi dilime hakim olmalıyım. Yani anadilimde bu şekilde uzun cümleler kurabilmem aslında o kadar ahım şahım bir olay olmazdı. E, ama ben bu kitabı orijinal dilinden, Fransızcasından okumadım ki! İşte bunu fark ettiğim an çevirmenimiz Roza Hakmen'e Marcel Proust'a duyduğumdan daha fazla saygı duydum. Bu kadar kusursuz, bu kadar güzel çeviri yapılır mıymış?  Ben bugüne kadar çok abartmışımdır bu blogda bir sürü şeyi ama gerçekten bu çevirinin benim abartabileceğim bir yanı yok. Ayakta alkışlıyorum.

Yazar yer yer İngilizce kelimeler kullandığı için (karakterleri öyle konuşturduğu için daha doğrusu) çevirmenimiz de (editör mü yoksa?) onları İngilizce bırakmış ve sayfanın dibinde anlamlarını haricen belirtmiş. Kitapta bulabildiğim tek kusur bu notlardan birisinde smart'ın akıllı, zeki gibi bir anlamda değil de şık olarak çevrilmesiydi. Ha, şu anda ölümüne çuvallıyor olamaz mıyım, olabilirim. Ama işte kafam böyle çalışıyor. Ben ne yapayım?

Sonra Vinteuil'ün bir eseri var, klasik müzik eseri, adını not almayı unuttum, şu anda kitaba da bakamıyorum kafamdakiler uçmasın diye. Hah işte, bir eseri var. Müziğin insanın kafasında neleri nasıl çağrıştırabileceğini, insana neler düşündürebileceğini, hissettirebileceğini o kadar güzel ve uzuuun uzun anlatmış ki yazar M. Swann üzerinden, evet dedim, işte bunun için bu adamlar büyük yazar. Şimdi detay vermeye kalksam altından çıkamam, en iyisi siz kitaba başlayın tez elden.

Dikkatimi çeken bir diğer husus ise unvanların kısaltılmış bir şekilde verilmesiydi. M. Swann, Mme Swann, Mlle Swann gibi. Olmayan Fransızcama rağmen bunların Monsieur, Madame ve Mademoiselle (bildiğimiz Matmazel, evet bildiğimiz) olduğunu kitabı okudukça anladım. Ayrıca saygınlık belirtisi olarak isimlerin önüne 'de' takısı geldiğini de öğrendim. Durduk yere başlangıç seviyesinde Fransıca bilgisi edindim diyeceğim ama o kadar da değil tabii mon ami (bildiğimiz mon ami, he).

Toparlamak istiyorum. Çünkü yazıyı bitirip ikinci kitaba başlayacağım. Uzun zamandır seri kurgu okumuyorum ve gerçekten bir sonraki kitabı merak etmeyi özlemişim. Bu kitabı kimlere tavsiye ediyorum? Dürüst olmam gerekirse ben kitap okumayı seviyorum diyen herkese. Ben şimdi kayıp zamanın izinden gitmeye devam ediyorum. Sizleri de beklerim. Belki zamanın bir noktasında karşılaşırız. Kim bilir, neden olmasın?

Au revoir.