Montaigne - Denemeler

Montaigne, gerçekten iyi denemeymiş dostum!

Seviyesizce bir girişle herkese merhabalar. Uzun zamandır okumak istediğim Denemeler'i de okuduklarım kervanına ekledim nihayet. Vakti zamanında çok aramıştım tam metin çevirisini, o haliyle okumak istemiştim. Buldum da. Cem Yayınevi basmış tam metin çeviri halini ama okuyamadım onu, ellinci sayfaya kadar dayandım. Sonra çeviriye daha fazla kafa dayandıramadığım için bırakmak durumunda kaldım. Çevirmenin emeğine saygı duyuyorum ama bana hitap etmedi.

Sonra gittim Sabahattin Eyüboğlu çevirisiyle okudum. Kendisi zaten Köy Enstitüleri çevirmenlerinden olduğu için şüphe duymadım okumadan önce. Okurken de zaten kitap çeviri değil de Eyüboğlu'nun yazdığı bir kitapmışçasına akıp gidiyor.

Denemeler (Les essais), türe ismini veren bir eser aynı zamanda çoğunuzun malumu olacağı üzere. İçerisinde gerçekten neredeyse her konuya dair görüş ve düşüncelerini var Montaigne'in.

1571-1580 yılları arasında yazılmış tamamı. Montaigne'in deyimiyle 'serbest düşün, rahat söyle' metoduyla yazılmış. Hiç kendimi kasamam demiş, bunları en çok kendim için yazıyorum çünkü demiş. İyi demiş.

Montaigne'in en çok söylediği şeylerden birisi, belki de birincisi her şeyi kendinden yola çıkarak düşünmesi. Hep kendini irdelemesi, böylece insanı anlamaya çalışması gibi; hep kendi iştahı ya da hastalığını irdeleyip insanların durumları hakkında yorum yapmak gibi. Böyle olunca gerçekten de samimi bir eser çıkmış ortaya.

Ayrıca belirtmekte fayda var. Montaigne, yaşadığı dönemdeki kalıp düşüncelerden kurtulup, kendini daha düzgün ifade edebilmek için yıllar yılı kendisini incelediğini de söylüyor. Böyle olunca şöyle bir sıkıntı çıkıyor meydana: adam çağının ötesinde bir yapıya ulaşmış. O düşüncelerle yaşamış, o devirde o düşüncelerle yaşamış. Bu, ileri görüşlülükten farklı olmakla birlikte daha zor bir durum bana göre.

Düşünsenize, Montaigne yaklaşık olarak Kanuni Sultan Süleyman'ın padişahlığı döneminde yaşamış birisi (böyle deyince Montaigne Osmanlıymış gibi oldu (: ). Fakat düşünceleri hala geçerliliğini koruyor. Mükemmel!

Denemeler'i okurken özellikle Lucretius'un birçok şiirinden alıntı yapmış Montaigne, en çok dikkatimi çeken durumlardan birisi de buydu. Ayrıca kitap genelinde o kadar fazla tarihte yaşanmış olay örneği var ki adam gerçekten okumuş, araştırmış hissi veriyor. Yani adam biliyor da konuşuyor. Anlatabildim mi?

Değindiği onlarca konu üzerinde özellikle 'ölüm' hakkındaki düşünceleriyse harika gerçekten. Çok güzel ifadeler var ölümle alakalı bölümlerde. Birisini Denemeler'i okumaya ikna edecek olsam ilk bu bölümleri gösterirdim. Söylediklerinden bir örnek vereyim: Ölümden niye korkacağım ki? Ben varken o yoktur, o gelince ben olmayacağım. Tabii bu ufacık bir alıntı, tamamını okumak lazım.

Sonuç olarak okunması, bilinmesi, tanınması gereken bir yazar Montaigne. Dolayısıyla Denemeler'i herkese tavsiye ederim. Hayır yani, bir de etmesem ne olur? Adam, türe adını veren bir eser yazmış diyoruz. Bu eserimin ismiiiiii Denemeler olsun demiş adam. Sonra da bu tip tüm kitaplara bu bir denemedir denilmiş. İşte bunlar hep büyük icraat.

Bir iki küçük alıntıyla bitireyim, hoşça kalın.

• Bize yaşamayı hayat geçtikten sonra öğretiyorlar.
• Her konudan çok kendimi incelerim. Benim metafiziğim de budur, fiziğim de.
• Ölümün bizi nerden beklediği belli değil, iyisi mi biz onu her yerde bekleyelim.
• İnsan kötü şeyleri, bilmediği, beceremediği için değil, canı istemediği için yapmamalı.
• Tabiatın insanlara en adilce dağıttığı nimet akıldır derler, çünkü hiç kimse akıl payından şikâyetçi değildir.
• İnsan en az bildiği şeye en çok inanır.
• Bana doğru gelen hiçbir şey yoktur ki yanlış gibi de gelmesin.