J. R. R. Tolkien - Silmarillion

Ne yapsam, nereden başlasam da anlatsam, anlatmaya çalışsam? Kafamda onlarca isim, birbirine girmiş soyağaçları, mekan ve olay isimleri...

Orta Dünya ile alakalı olarak bugüne kadar sırasıyla Yüzüklerin Efendisi, Hurin'in Çocukları ve Hobbit'i okumuştum. Yüzüklerin Efendisi'ni okurken liseye gidiyordum. Hurin'in Çocukları'nı ise üniversite için gittiğim Çanakkale'deki ilk dönemimde ne yapsam da kafayı yemesem diyerek okumuş ve biraz olsun bu diyarlardan uzaklaşabilmiştim. Geçen yıl da Hobbit'i okumuştum hazır filmleri de geliyor, olaya hakim olmak lazım diye.

Silmarillion'u ise geçen yıl Hobbit'le beraber aldığım halde bekletiyordum. Bir kişi de çıkıp demez mi arkadaş oku bir an önce diye. Varsa yoksa çok isim var da, yok işte arkadaki rehbere bakmaktan kitap okunmuyor da bilmem ne. Yalnız adamlar haklıymış. :)

Şimdi bu kutsal kitap hakkında ki sanırım kendisine kutsal bir kitap sıfatı vermek çok da yanlış olmaz, yazılabilecek çok şey var. Ben de sırayla birkaç kelam edip gitme niyetindeyim. Bakalım artık, ne zaman biterse söyleyeceklerim.

Bugüne kadar okuduğum tüm Orta Dünya eserlerinde geçen olaylar Silmarillion'da çok çok az yer ediyor. Zaten onlar da kitabın son bölümündeki Üçüncü Çağ dönemini kısacık vermek için var orada belli ki. Silmarillion ise çok büyük bir kısmında adını almış olduğu silmarillerin tarihini anlatıyor: Quenta Silmarillion'u.

Kitabın başında Tolkien'in vakti zamanında bir yayıncıya Silmarillion'u yazma öyküsünü anlattığı bir mektubu var. Mektup dediysem de elli altmış sayfa var yani. Kitabı okuyacaklar bu mektubu en sona bırakmalı bence; çünkü içinde bütün kitabın özeti var. Gerçi kitapta aşırı sayıda isim olduğu için ilerleyen sayfalara dair pek risk oluşturmuyor, unutuyorsunuz çünkü. Kitabın sonunda ise soyağaçları, haritalar, kitaptaki isimlerin bir indeksi ve Tolkien'in oluşturmuş olduğu dil için okuma kılavuzu ile belli başlı kelimelerin ve köklerin anlamlarının olduğu ufak bir sözlük var. Zaten tüm bunlar kitabın 100 sayfasını falan ele geçirmiş durumda.

Şimdi burada oturup isimleri vererek yazmak ne kadar mantıklı bilmiyorum. Bakın mesela ilk aklıma gelen isimleri karışık yazıyorum ki kitapta üüühüüüüü, bir sürü var: Eru, Valar, Maia, Manwe, Melkor, Yavanna, Maia Melian, Varda, Fingolfin (reyiz ya, alemin kralı, cesur yürek), Finrod, Fingon, Turgon, Maedhros, Galadriel, Findulias (bahtsız ki ahhh ne bahtsız), Hurin, Turin Turambar, Huor, Tuor, Thingol, Gil-Galad, Glaurung, Finwe, Feanor... Yok ya, vazgeçtim, okuyanlara da yazık.

Ama kitabı okuyanların fark edeceği gibi büyük ihtimalle Tolkien'in tüm bu kitabı uğruna yazdığı karakterleri belirtmedim: Beren ile Luthien'i. Tüm evrenin en büyük aşk hikayesini oluşturan bu bölüm kitabın da en uzun kısımlarından birisi aynı zamanda. Şu kadarını söyleyeyim, Tolkien'le eşi Edith'in mezar taşlarında da bu isimler yazmakta. Bilmem anlatabildim mi?

Şimdi tabii Tolkien'i bu konuda biz insancıklar kınayabilirz bence, haksız da sayılmayız. Çünkü seviyeyi aşırı yükseltmiş. Sevdiğin için evren kurup destan yazmak nedir Eru aşkına? Biz ne yapalım şimdi? Nerelere gidelim?

Bu arada evet, kitabın girişindeki mektupta Tolkien, Silmarillion'u yazmasının temel nedenini de açıklıyor: ülkesine ait büyük bir destan ya da mitolojinin olmaması. Ondan sonra da dur ya nedir, iki dakikalık iş deyip yazıyor sanki mübarek. Adam evreni kuruyor, zamanı başlatıyor, güneş ve ayı bilmem ne kadar zaman sonra getiriyor, evrenin düzlüğü ve yuvarlaklığı üzerinden döngüsel felsefe yapıyor, farklı edebi türler kullanıyor, daha neler neler.

Yani kimisi çıkıp 'yyeaaa işte Tolkien de fantastik roman yazmış, edebi değer yok' falan dese ki diyen densizler var gördüğüm kadarıyla, Morgoth çarpar lan adamı. Ungoliant'ın kanına girer yine, mahvederler ortalığı. Adamlar Valinor'u mahvettiler, sizin gözünüzün yaşına bakarlar mı sanıyorsunuz?

Şunu da özellikle hatırlatmakta fayda var bence. Bizim kötü olarak bildiğimiz Sauron, Morgoth'un kulu ve köpeği yani, bilmeyenler bu şekilde düşünebilir. Şimdi Morgoth aslında Melkor ve Ea'ya gönderilmiş Ainur'dan, yani Valar'dan olmasına rağmen Valinor'da kalmayıp Orta Dünya'da yaşamayı seçen ve bu sebepler Arda'nın gerçek sahibi olan sempatik bir arkadaşımız (!) desem pek bir şey anlaşılmayacak, onun için o tarafa bu tarafa çeke çeke anlatmaya çalışıyorum iki saattir. Adam Valar'ın en güçlüsü, şakası yok. Hobi olarak da kötülük yapıyor.

Yazı uzadıkça uzuyor. Tüm kitabı burada anlatacak halim yok. Sadece Fingolfin reyize özel bir paragraf ayırmak istiyorum. Kendisi evrenin gelmiş geçmiş en bi cesur yüreği, en bi delikanlı Elf'idir. Öyle bir ordu toplayıp Sauron'un kapısına gidip çık dışarı lan, dövüşeceğiz demeye benzemez yaptığı iş. Adam, kapısına tek başına dayanıp Melkor'u düelloya davet ediyor, üstüne üstlük yedi yerinden de çiziyor Melkor'un karizmasını. Kendisini son ikametgahına taşıyan kartalların efendisi Thorondor'a da buradan selam ve saygılarımızı sunalım.


Son bir şey daha belirtip bitirmek istiyorum. Bu sayfanın bir yerlerine koymuş olmam gereken soyağacını (soyağaçlarını) incelerseniz göreceksiniz ki (Yüzüklerin Efendisi'ni en azından izlediğinizi varsayıyorum bu arada) Elrond, Galadriel'in damadı. Yani Galadriel, Arwen'in anneannesi. Elrond'un anne tarafıysa ta Beren ile Luthien'e dayanıyor. Bunlar çok ilginç şeyler. Ayrıca bu soyağacındaki her bir bireyin, tabii bazıları daha detaylı olmak üzere, kitapta bir şekilde tüm hayatına değinildiğini söylemem lazım.

Silmarillion'u okumayı düşünenler bence çok da beklemesinler. Gerçekten öyle abartılacak bir okuma zorluğu yok kitabın. Tüm bunların bir insanın kafasından çıktığını düşünün. Daha kitaplığımda Bitmemiş Öyküler var mesela nerden baksanız Silmarillion kadar hacimli. Okudukça her şeyin yerli yerine oturması süper gerçekten. Silmarillion'un kurgusu da çok iyi bu konuda.

Gideyim artık. Silmariller'in ışığı, Beren ile Luthien'in sevgisi sizinle olsun.